TARİHİ YERLER
Tek kubbeli klasik camilerde mekani genişletmek yolunda ilk araştırmaları işaret eden Yeşil Cami, İznik’te Osmanlı mimarisinin en önemli ve abidevi yapısıdır. Kitabesine göre ‘Murad Bey bin merhum Orhan Bey’ zamanında Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’nın mimar Hacı Musa’ya 1378’de yaptırmaya başladığı eser, 14 yılda ve kendisinin 1378’de ölümünden sonra 1392’de oğlu Ali Paşa tarafından tamamlanmıştır.
Yeşil Cami’de iki kitabe vardır. Asıl kitabe kapının üstünde güzel Osmanlı sülüsü ile dört satır olarak yazılıdır. 780 (1378) tarihli bu kitabe caminin bundan bir yıl önce başladığını gösterir. Burada koca Sultan Hüdavendigar, büyük bir tevazu içinde Murad Bey olarak geçer. Vezir Halil Hayrettin Paşa da yalnız ilmi payesini kullanmış bunu vezaretten üstün tutmuştur.
İkinci kitabe, revakın iki sütunu arasına istilaktitli söveler üzerine yerleştirilmiş olan yapının tamamlanma tarihidir. Tek satır üzerine güzel sülüs Arapça kitabede, Vezir Hayrettin Paşa merhum diye ilmi rutbesiyle beraber yazılmıştır. Caminin 794 (1391-1392)’de bitirildiği anlaşılıyor. Yapının 14 yıl kadar uzun sürmesi Çandarlı Hayreddin Paşa’nın 789 (1387)’de vefatı yüzündendir. Oğlu Ali Paşa camiyi tamamlatmış vezaret unvanını da o koydurmuştur. Hacı Bin Musa Orhan zamanında İznik’te çalışan Hacı Hamza kümbetinin mimari Hacı Ali’den sonra bilinen ikinci mimardır. Caminin oldukça derin ve yanlara doğru ikişer kemerle açılan son cemaat yeri yanlarda aynalı tonoz, ortada yüksek sekizgen kasnak üzerine dilimli bir kubbe ile örtülmüştür. İyice yükseltilmiş olan son cemaat yeri büyük kubbeyi ön taraftan kapatarak caminin asıl yapısını gölgelemiştir. Mekanda üç geniş kemerle büyük kubbeye açılan ve son cemaat yerinin bir tekrarı, yanlarda aynalı tonoz, ortada iri dilimlerle yivlendirilmiş sağır fenerli bir kubbe ile örtülü bir giriş bölümü vardır. 11 m çapındaki asıl kubbe, badem denilen prizmatik üçgenler üzerine tam bir yarım küre biçimindedir. Burada tek kubbeli mekanın öne doğru uzatılarak genişletilmesi yeni bir denemedir. Mimarı kaliteleri ile gerek iç mekan, gerek dış yapı olduğundan çok daha fazla büyüklük etkisi bırakan abidevi bir kuvvet göstermektedir. İçten ve dıştan mermer bloklarla kaplı duvarlar, doğu ve batı yanda iki kanat pencere sıraları ile açılır. Son cemaat yerinin iki yanındaki geometrik süslemeli mermer şebekeler tahrip edilmiştir. Kapının etrafını çeviren mukarnaslar, Selçuklu geleneğindendir. Köşe sütunları ile mukarnaslı nişli geometrik geçmeler, rumi ve palmet kabartmalarla süslü sade mermer mihrap en eski ve devrinin en güzel Osmanlı örneği olup, yeni bir üslubun doğuşunun haberini verir. Selçuklu geleneğine uyan minare, camiye adını veren yeşil, firuze, sarı ve mor renkli çinilerle süslenmiş olup, alt kenarındaki geniş kuşakta, birbirini kesen büyük sekizgenlerin düğüm ve yıldız motifleriyle eski Türk ve Selçuklu örnekleriyle bağlanmaktadır. Yeşil Cami, Selçuklu mimarisinden doğduğu sezilen Osmanlı üslubuna bir geçiş yapısıdır.
FOTOĞRAF GALERİSİ
